«شُش ماهی» یا «ریه ماهی» نوعی از ماهی است که علاوه بر آبشُش، اندام تنفسی دیگری دارد که می تواند مانند همه حیوانات دارای شُش از هوای جَو تنفس کند.
شش ماهی ها شبیه مار ماهی هستند و البته کمی لاغر تر. آن ها بینایی بسیار ضعیفی دارند که آن را با حس لامسه بسیار قوی نوک باله ها و چشایی و بویایی خود جبران می کنند. گونه ی استرالیایی ظاهری کاملا متفاوت دارد باله های آن از دو گونه ی دیگر بزرگ تر است و بسیار شبیه تر است به اجداد خود که حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش می زیستند.
تعدادی از ماهی ها اندام های تنفسی دارند که می توانند هوا را در سطح آب تنفس کنند. این اندام ها میتوانند به جای آبشش یا همزمان با آن در بدن ماهی وجود داشته باشد (البته این فقط در ماهی های آب شیرین امکان پذیر است). این اندام در شش ماهی ها هم از نظر عملکرد هم از نظر ساختار مانند ریه دوزیستان است و سطوح داخلی آن مانند لانه زنبور است که با رگ های خونی ظریفی پوشانده شده است.
ماهی برای تنفس به سمت سطح آب شنا می کند و پوزه خود را کاملا مماس با سطح آب قرار می دهد سپس دهان خود را باز می کند تنفس را انجام می دهد اما شش ماهی استرالیایی این کار را از طریق بینی انجام می دهد.
با نام «Neoceratodus forsteri» هم شناخته می شود تا وزن ده کیلوگرم و طول ۱۲۵ سانتی متر می رسند.
شش ماهی استرالیایی در زمان هایی که میزان اکسیژن آب به اندازه کافی باشد تنفس را غالبا از طریق آبشش انجام می دهد.
در ماه هایی که سطح آب پایین می رود و آب در رودخانه ها مانند حوضچه هایی جدا از هم است بسیاری از ماهی ها می میرند اما شش ماهی ها توانایی بسیار خوبی برای زنده ماندن در این شرایط دارند.
بزرگ ترین شش ماهی هست، نزدیک به ۲ متر رشد می کنند و نام آن «Protopterus aethiopicus» است.
شش ماهی آفریقایی در زمان کمبود آب به کف دریاچه یا رودخانه میرود و خود را در یک غلاف مخاطی دفن می کند که به تدریج سفت می شود، و فصل خشک را در آن سپری می کند. در واقع آن ها به «خواب خشک» فرو می روند و می توانند تا دو سال زنده بمانند.
با نام «Lepidosiren paradoxa» شناخته می شود و تقریبا هم اندازه با شش ماهی استرالیایی است.
شش ماهی آمریکای جنوبی در زمان کمبود اکسیژن در گل فرو می رود اما خبری از غلاف محافظتی نیست در حالی که گونه استرالیایی خود را با این روش دفن نمی کند.
البته دسته بندی آن ها به همین جا ختم نمی شود، مثلا شش ماهی آفریقایی چهار گونه مختلف دارد که هدف ما در این مقاله فقط آشنایی مختصر و مفید با این حیوان است.
شش ماهی ها از کرم خاکی، قورباغه، ماهی های کوچک و حتی از گونه ی خود تغذیه می کنند. آن ها دو دندان نسبتا گرد در فک بالایی و چند دندان خرد کننده در فک پایینی دارند. آنها شکار خود را مکیده، خرد کرده و کاملا می جوند، و این روش شکار در میان ماهی ها نادر است.
در نیمه دوم زمستان شروع به تخم ریزی می کنند تخم هایی که اندازه آن ها حدود ۴ میلی متر است. لارو های کوچک شش ماهی یک هفته پس از تخم گذاری ظاهر می شوند. لارو ها آبشش قرمز رنگ خارجی به شکل ریش دارند که تا وقتی ریه آن ها تشکیل می شود از این طریق تنفس می کنند. البته در گونه ای که در استرالیا وجود دارد آن ها به جای آبشش خارجی، آبشش داخلی دارند.
ارزش اقتصادی شش ماهی ها پایین است و سهم پایینی در سبد غذایی انسان دارند. فقط در بخش های خاصی از آفریقا و افراد بومی در آمریکای جنوبی به دلیل فراوانی شش ماهی آن ها را از میان گل و لای کف رود خانه های خشک شده شکار می کنند تا به عنوان غذا استفاده کنند.
اگر اطلاعات بیشتری از این حیوان احتیاج دارید، مانند تصاویر گونه های مختلف و دیدن تفاوت های ظاهری آن ها می توانید به منبع این مقاله از طریق این لینک مراجعه کنید.
